روایتِ نقاشان قهوه‌خانه‌ای در برج آزادی تهران

نمایشگاه «آینه عشق» با آثار نقاشان سبک قهوه‌خانه‌ای در تالار آینه برج آزادی برگزار خواهد شد.

نمایشگاه «آینه عشق» روایتی است از هنرمندان نقاشِ سبکِ قهوه‌خانه‌ای که در مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی(شهیاد سابق) برگزار خواهد شد. این نمایشگاه  دهه آخر ماه صفر در تالار آینه برج آزادی برپا می‌شود. 

«آینه عشق» طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه ـ هفتم و هشتم شهریورماه ـ افتتاح شده و نقاشی‌های رنگ روغن، پرده‌های عاشورایی و درویشی را به نمایش می‌گذارد. 

این نمایشگاه روایتی از عاشورا با نگاه نقاشان سبک قهوه‌خانه است. 

بر اساس آنچه که اعلام شده این نمایشگاه با ترکیبی از آثار هنرمندان پیشکسوت و جوان برپا شده و آثار سبک نقاشی قهوه‌خانه‌ای را در معرض دید قرار خواهد داد.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای شیوه‌ای از نقاشی ایرانی است. این نقاشی، نقاشی روایی رنگ روغنی با درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی است که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی هم‌زمان با جنبش مشروطهٔ ایران، اوج گرفت.

مبدأ این هنر، سنت قصه‌خوانی و مرثیه‌سرایی و تعزیه‌خوانی در ایران است که پیشینهٔ آن به سده‌ها پیش از ایجاد قهوه‌خانه‌ها و چای‌خانه‌ها می‌رسد. این نقاشی به دست هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد. در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی هم‌زمان با جنبش مشروطهٔ ایران، این هنر ایرانی اوج گرفت. پس از آن در دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ خورشیدی، این شیوه مورد توجه هنرمندان مدرنیست ایرانی قرار گرفت. در شناساندن این هنر و هنرمندان آن مارکو گریگوریان نقش مهمی داشت. مارکو با گردآوری آثار نقاشی قهوه‌خانه آنها را به دنیای هنر معرفی کرد. مارکو، تنها بازماندگان نقاشی قهوه‌خانه‌ای را در تهران یافت و از طریق سفارش پرده‌های نقاشی از آن‌ها حمایت نمود تا دوباره نقاشی را شروع کنند.

نقاشان مشهور سبک قهوه‌خانه‌ای:

از نقاشان مشهور سبک قهوه‌خانه‌ای، حسین قوللر آقاسی و محمد مدبر قابل ذکر است که حسین قوللر آقاسی سردمدار نقاشی‌هایی با مضمون حماسی و محمد مدبر را سردمدار نقاشی‌هایی با مضمون مذهبی دانسته‌اند. مارکو گریگوریان از ارزش و اهمیت نقاشی قهوه‌خانه‌ای و علی‌الخصوص جایگاه ارزشمند نخستین بانیان آن - حسین قوللر آقاسی و محمد مدبر - به خوبی آگاه بود و با گردآوری آثار استادان این شیوه نقاشی - از قهوه‌خانه‌ها و از گوشه و کنار کشور نمایشگاهی در «خانه ایران» پاریس ترتیب داد که سخت مورد استقبال قرار گرفت و سپس توسط موزهٔ نگارستان تهران خریداری گردید. بدین ترتیب نقاشی قهوه‌خانه به عنوان یکی از شاخه‌های هنرهای تجسمی در فرهنگ مردمی ما، توجه عموم را برانگیخت.

رواج نقاشی قهوه‌خانه‌ای برای عوام: یکی از سبک‌های نقاشی که شاهنامه فردوسی در شکل‌گیری آن تأثیر بسزایی داشته، نقاشی قهوه‌خانه‌ای است که از اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه وارد عرصه نقاشی ایران شده‌است. نقالی از پیش از اسلام به خصوص در دوره ساسانیان در دربار پادشاهان رواج داشته که معمولاً همراه موسیقی بوده‌است. در سه قرن اولیه اسلام، کار نقالان بیان داستان‌های حماسی و ملی گذشته ایران با همان سبک و سیاق دوره ساسانیان بوده‌است اما بدون همراهی موسیقی. با سروده شدن و به نظم درآوردن شاهنامه توسط حکیم طوس نقالان دوره‌های بعد به ویژه مغولی، ایلخانی، و تیموری به بیان داستان‌های حماسی و شبه حماسی و شاهنامه خوانی با توجه به مضامین شاهنامه فردوسی روی آوردند. با رواج یافتن قهوه‌خانه در دوره صفوی به خصوص در زمان شاه طهماسب که اولین قهوه‌خانه ایران در قزوین پایه‌گذاری شد، کار نقالی و شاهنامه خوانی به قهوه‌خانه‌ها کشیده شد. در ابتدا قهوه‌خانه اختصاص به دربار داشت. این روند تا اوایل دوره قاجار ادامه پیدا کرد تا این که در دوره قاجار به ویژه دوره سلطنت ناصرالدین شاه به علت ساخت و ساز زیاد و ایجاد قهوه‌خانه در هر کوی و بر زنی جنبه عمومی پیدا کرد، به‌طوری‌که اقشار مختلف جامعه می‌توانستند در آن جا حضور یابند. در این شرایط بود که کار نقالان نیز به قهوه‌خانه‌ها کشیده شد و قهوه چی‌ها نیز از این وضعیت برای جذب مشتری به نفع خود استفاده بردند.

ایسنا