میناکاری طلا ، ارمغان خوزستان

اهواز،عروس شهرهای خوزستان مهد هنرهای دستی فراوان است. هنر میناکاری اهوازی توسط میناکاران فراوانی در این منطقه تولید می شود اما ریشه اصلی این هنر، به هنرمندان مندایی باز میگردد. این هنر باستانی حدودا هفتصد سال قدمت دارد و راز ماندگاری آن را باید در هنرنمایی هنرمندان این سرزمین جستجو کرد.

مینا کاری طلا و نقره

به گزارش سرویس هنری گلدنیوز: ارمغان خوزستان طلای میناکاری 22 عیار است و از دیرباز علاقه‌مندان بسیار داشته و آوازه جهانی دارد.

این هنر بطور خاص و بیشتر برای بانوان کاربرد داشته و در زمینه تولید زیورآلاتی از جنس طلا با مینا می باشد. میناکاری اهوازی، در واقع هنر قلم زنی بر روي طلا یا نقره است که در انتها با گوهر ‌مینای اصل، میناکاری می‌شود.

گردنبند، ‌گوشواره‌، ‌سینه‌ریز، ‌دستبند، ‌تک‌پوش، ‌النگو، ‌گل‌ سینه ، گیره ‌‌کراوات، ‌‌ساعت و هر زیور آلات دیگری که فکرش را بکنید در این هنر دستی ساخته می شود.

منداِئیان ، سرمنشا میناکاری

هنر میناکاری اهوازی توسط میناکاران فراوانی در این منطقه تولید می شود اما ریشه اصلی این هنر، به هنرمندان مندایی باز میگردد. ال

در اینجا ذکر این نکته خالی از لطف نیست که منداییان یا صابئین که در خوزستان به اختصار به صبی معروف هستند، قومی یکتاپرست بوده و از پیروان حضرت یحیی ع به شمار می روند. در قران نیزدر آیات 62سوره بقره،69 سوره مائده،و 17سوره حج آز آنان بعنوان موحد و صاحب کتاب یاد شده است.  

نکته ای  که در این نوع میناکاری و این زیور آلات حائز اهمیت است این است که این کار صرفا بر طلای ۲۲ عیار اجرا می شود.زیرا طلای ۱۸ عیار بدلیل داشتن ناخالصی از قابلیت لازم برای این نوع کار برخوردار نمی باشد.به همین دلیل همه این دستسازه ها از جنس طلای ۲۲ عیار و یا نقره می باشند که بر ارزش و اهمیت آنها بسیار افزوده است!

نقوش میناکاری

نقش های بکار رفته در این نوع میناکاری نیز از تنوع بسیار زیادی برخوردارند اما از مهمترین آنها می توان؛ به نقش های باستانی و سنتی همچون:  نخل ، آهو و شتر ، قایق و بلم ، کاروانسرا، دو زن کوزه به دست، دروازه ایشتار، باغ های معلق بابل، طاق کسری ؛ نقشه های گل و پیچک و بته جقه ، پل هلالی و...اشاره کرد، از این رو می توان این هنرمندان را میراث داران تاریخِ ایرانِ باستان نامید که با قلمی مینایی، بر لوحی از زر ؛ تاریخ ، تمدن و فرهنگ غنی ایران باستان را به تصویر کشیده اند!

هر کدام از این نقش و نگارها، داستانی در قلب خود دارند که شنیدنش خالی از لطف نیست.از سویی دیگر سندی بر قدمت این هنر زیبا محسوب می شوند که در ادامه به تفسیر برخی از نقش های به کار رفته و راز و رمز نمادین آنها می پردازیم.

نخل

نخل پای ثابت نقوش هنرمندان مینا کار به شمار می رود و درختی است مقدس و با شکوه که در کتاب مقدس منداییان به نام سندرکا، آمده و از آن بعنوان مادر تمام روییدنی ها یاد می شود.

نخل نماد زنده مقاومت و صبر در سرزمین خوزستان است!

قایق

 آب نمادِ حیات و جاودانگیست و برای قوم منداییان از قداست خاصی برخوردار است. لذا هر آنچه که با آب مرتبط باشد از جمله کشتی و قایق و بلم نیز از ارزش و جایگاه ویژه ای بهرمند است.

آنها حرفه ی قايق سازي را از پيامبر خويش حضرت نوح (ع) آموختند و از آن زمان تا كنون ميراث داران اين حرفه زیبا هستند!

قایق پر از رمز و راز و زیباییست! نماد صبوری در آب است؛ آبی که گاه خروشان است و بی قرار و گاه آرام و صمیمی! استاد کار مینایی با زدن این نقش به طور نمادین به انسان یادآوری می کند که نه دل به آرامش دریا ببندد و نه شِكْوه از ناخوشی دریا کن!

شتر

 شتر براي منداييان از احترام خاصي برخوردار است.اگر تاريخچه اين قوم يكتاپرست را از ابتدا مورد بررسي و كاوش قرار دهيم متوجه ميشويم كه شتر چه نقش بارزي را در هنگام انتقال أنها از سرزمين مادري اورشليم به بين النهرين و دشت ميشان ايفا كرده است.

 شتر يادگار آن روزهاست. يادگار روزهاي سخت و طاقت فرسايي كه اين قوم پشت سر گذاشتند تا پا در خانه جديد خود بگذارند.

از سویی دیگر شتر رمز اعتدال و ميانه روی است. اينكه در اوج بلندي و شكوه، به وقت نياز زانوي فروتني خم مي كند تا كه باري از دوش صاحبش بردارد.

آهوی زرد خوزستانی و مینا کاری اهواز

چالاکی، فرزی، زیبایی و تیزچشمی آهو، مورد توجه هنرمندان بسیاری قرار گرفته است.

 در عرفان نیز آهو، نماد عاشق دلخسته ایست که برای دیدار یار و معشوق خویش لحظه شماری می کند و مي تواند از كالبد خويش جدا شده و در عالم روح بال بگشايد!

اما توجهی که هنرمند مندایی به آهو دارد متفاوت و کمی خاصتر از بقیه هنرمندان است.

روح او در میان رشته کوههای زاگرس ، دلبسته آهوی زرد خوزستانی گشته است. آهویی با گردن کشیده و رگه های از رنگ زیبای زرد که بی شباهت به طلای ناب نیست!

آهویی که متاسفانه ناقوس خطر زندگی اش به صدا  در آمده و قلب این هنرمند مسئول و بسیاری  دیگر از طبیعت دوستان را بدرد آورده است.لذا می کوشند تا با هنر خویش و از سر و عشق و علاقه به این آهوی زیبا سهم خویش را در محافظت از آن ایفا  نمایند!

مهمانسرا

مهمانسرا  اتاقكي زيبا و ساخته شده از نی با هدف پذیرایی از مهمان در جنوب است. به دلیل طبیعت ویژه خوزستان و جلگه های حاصلخیز آن،نیزار بخش وسیعی از زیست بوم این منطقه را تشکیل می دهد.

نی برای این هنرمندان نیز گیاه مقدسیست . گیاه غریبی كه همچون آنها به خاطر دوری از سرزمین مادری اورشلیم، دلی داغدار نیستان  دارد.

نی پاک است و بی ریا و در آبی که نماد پاکیست رشد میکند.شاید به همین دلیل در مراسم ازدواج هنگامی که قرار است روح دو مندایی سُرود یکی شدن را سر دهند، در مکانی ساخته شده از نی بنام "اشخنتا" اینکار انجام می گیرد!

اتاقکی ساخته شده از نی، که ظروف گلی و پارچه سفیدی روی سقف آن قرار می دهند و با دسته گلهای زیبا آن را تزیین می کنند  که یادآور عقد حضرت آدم با حوا در چنین مکانی می باشد!

پل سفید یا  پل هلالی

عروس زیبای اهوازی با پیراهنی سفید و قوسی از هلال، بر روی رودخانه کارون از هر رهگذری دلبری می کند. با اینکه صد سالی از عمرش می گذرد هنوز جذاب و زیباست. هر شب دم غروب وقتی که خورشید وسط قاب هلالی اش می رسد  عشق بازی اش را با هلهله مرغکان دریایی و صدای کارون آغاز می کند و عجیب دوست داشتنی می شود.

او همچون منداییان سفید پوش است و پیش از هر کسی شاهد مراسم زیبای منداییان در کارون بوده است.

او چون مادری مهربان آغوش خود را به روی آنان گشوده است و به آب فرمان می دهد تا بسمت سکوی مراسم آنها رهسپار گردد. اگر تکیه بر سازه اش دهی صدای بوثه های گنزاربا را می شنوی، آنقدر شنیده که همه را از بر شده است.عاشقانه برایت می خواند چه می دانی شاید چند تایی "کلیلا " هم برایت پنهان کرده باشد.

این عشق و ارادت دو طرفه است ، میناکار مندایی نیز  قدر شناس است و به زیبایی هر چه تمامتر این پل سفید را بر روی طلایش حک کرده و با مینای رنگی شکوه و زیبایی این عروس هلالی را دو چندان کرده است!

مرغ دريايی

جنوبی که باشی صدای مرغ دریایی برایت آشناست!

پرواز زیبایش در پهنه آسمان و شکوهِ فرودش در  دل کارون بسیار تماشاییست.

دسته های مرغکان دریایی که بر روی رودخانه کارون بصورت دسته جمعی پرواز می کنند و روی پل هلالی می نشینند یکی از باشکوه ترین مناظر طبیعی شهر زیبای اهواز را رقم می زنند.

رنگ سفید مقدس است. آرامش خاصی دارد و چه شکوه و عظمتی دارد وقتی که در یک قاب آسمانی، ترکیبی از این سه رنگ سفید را ببینی:

رقص مرغان سفید و زیبای دریایی بر فراز پل سفید هلالی و منداییانی سرتاپا سفید پوش که در کنار رودخانه در حال انجام مناسک خود هستند!

این منظره را در هیچ کجای دنیا نمی توان دید ، خاص است و در انحصار اهواز زیبا! به جرئت می توان گفت یکی از زیباترین جاذبه های توریستی اهواز، دیدن این منظره می باشد!

گویی این پرندگان به فرمان خدا از آسمان بهشت می آیند تا هلهله کنان شاهد تعمید این قوم باشند و یا اینکه بهر تبرک دل به همان زلال آبی  می دهند که روح آنان را شسته است!

هر چه هست چشمان هر بیننده ای از دیدن این منظره منحصر بفرد سر ذوق می آید و قلبش مملوء از احساس لطیفی می گردد!

بلم

از زیباترین نقش های بکار رفته بر پیکره ی جواهراتِ دست سازه هنرمندان میناکار اهوازی، نقش بلم می باشد.

بلم قایقی کوچک و کشیده و بدون بادبان است و در کشیدگی و نوک تیز بودن دو سر ابتدا و انتهای آن و نیز عدم داشتن بادبان، با قایق متمایز است.منداییان یکتاپرست سابقه ای طولانی در ساخت بلم دارند،

میناکار مندایی با حکاکی نقش زیبای بلم بر تن طلا نشان می دهد که دنیای مدرن امروزی با همه امکاناتش هرگز باعث نشده است که او میراث اجدادی اش را فراموش نماید و سنت ها و آثار زیبای گذشته را فدای شلوغی دنیای رنگارنگ امروز نماید!

گل و پیچک و بته جقه

امروزه در طراحی دستسازه های مینایی اصیل اهوازی به غیر از اِلمانهای تاریخی که به ذکر آنها پرداختیم، از نقش های اسلیمی و گل و پیچک بته جقه، نیز  به فراوانی استفاده می شود! که یکی از اصیلترین نقش های ایرانیست که به فراوانی در تزیین کاشی کاری های بناهای تاریخی و کاخها استفاده می شده است.

این نقش های زیبا با گردش‌ و پیچش‌های پی در پی و هماهنگ ، شاخه‌های آراسته ای می آفرینند و با نظمی خاص و شکلی چشم‌نواز که میان اجزاء آن وجود دارد، طرحی ویژه از درخت یا پیچک و گل را ارائه می‌دهد. تمام منحنی‌های گل و پیچک و اسلیمی جهتی به درون و جهتی به بیرون دارند که جزء ذات این نقش هاست و گرایش به بی‌نهایت دارد و نماد جاودانگی به‌شمار می‌رود و زیبایی و شکوه خاصی را دربر می‌گیرد.

نقش مینا کاری کاروان بر لوح طلا

کجاوه ای بر شتر، شوق یک قافله سالار، صدای زنگوله شتر ،رقص زیبای نخل عاشق در نخلستان، ،بلمی شناور در آب، کاروان عشقی که مینایی می رود و ...  نقش میناکاری همه آنها، چنان زنده در دل طلا قابل مشاهده است که لذت تجربه یک سفر به دل تاریخ را برای بیننده به ارمغان می آورد.دستان این هنرمندان چنان با ظرافت قلم می زنند که گویی به جای قلم کاری در حال نقاشیند!

می توان گفت که نقش کاروان یکی از اصیل ترین و باستانی ترین نقشهای به کار رفته در این دستسازه ها می باشد که با شکوهی هر چه تمامتر در قلب طلا میناکاری شده است.

 نقش و طرحها بی شمارند و هنرمند میناکار اهوازی با نبوغی که دارد همواره می کوشد تا اصالت و مدرنیته را به شکلی زیبا تلفیق و دستسازه ای اصیل و باشکوه بیافریند. او متخصص آشتی دادن سنت و مدرنیته است.دستان هنرمندش این دو را از تقابل هم خارج نموده و به زیبایی هر چه تمامتر در کنار هم قرار می دهد.که بطور خاص می توان در دستسازه های مینایی طرح کاروان این موضوع را مشاهده کرد. دستسازه ای که با دیدنش روح انسان هم در سفری به طول تاریخ می رود و هم محو زیباییِ هم آغوشی سنت و مدرنیته می شود. 

میناکاری تقلبی

متاسفانه این هنر در معرض کپی کاری طرح و استفاده از مینای تقلبی به جای مینای اصلی، قرار گرفته است. لذا علاقمندان به این هنر باید در خرید این دستسازه های مینایی دقت بسیاری نمایند.

در هنگام خرید حتما به پشت دستسازه دقت نمایند که علامت استاندارد u و مهر صنایع دستی اهواز و نام برند سازنده را داشته باشد.

زمانی که نقوش زیبای میناکاری شده بر طلا را در هنر میناکاری اصیل اهوازی مورد بررسی قرار می دهیم، بیش از پیش به عمق اصالت و تاریخ دوستی این هنرمندان  پی می بریم. آنها شیفته سنت هستند و در هر قلمشان ردی از روزگاران کهن به چشم می خورد .تولیدات آنها کاملا با دست انجام می شود و از فرز کاری ماشینی به دور است. لذا دور از حقیقت نیست که اگر ، این میناکاران را میراث داران اصالت ، سنت ، فرهنگ و تمدن خوزستان بدانیم.

انتهای پیام/