زیورآلات تپه حصار دامغان و تورنگ تپه گرگان

به گزارش گروه آموزش و پژوهش گلدنیوز؛ به طور کلی در دوران پیشاتاریخی و دوران تاریخی فرهنگ گرگان (فرهنگ ساخت سفال خاکستری) سراسر منطقه مازندران را در شرق دریای خزر شامل می شد و این فرهنگ حتی تا تپه حصار دامغان گسترش یافت.

تپه حصار دامغان و تورنگ تپه ی گرگان

از جمله اشیای به دست آمده در قبور صاحبان این فرهنگ مهره هایی است از مس، طلا، نقره و عقیق، و نیز تندیسی سفالی از یک الهه زن از تورنگ تپه که تنها تن پوش او شش رشته گردنبندهایی که بر گردن آویخته و شش حلقه النگوست که بر هر یک از دو دست دارد.

از تندیس هایی از این قبیل تندیسی است که در هر یک از گوش هایش بین سه تا پنج سوراخ برای آویزان کردن گوشواره وجود دارد.

از گور نهاده های تورنگ تپه در دوران پیشاتاریخی و دوران مس علاوه بر تندیس های مذکور از آویزهایی سنگی به شکل انسان و بسیار زمخت که بسیار شبیه مجسمه های مدرن امروزی است، می توان نام برد.

و همچنین آویزهای نقره ای به شکل هلال ماه با پرنده ای کوچک به دست آمده است. «در تپه حصار 1. سنجاق مسی با سر گرد، خنجر و دستبند کشف شده و در تپه حصار 2 ب به سبب زیاد شدن فلز ادوات فلزی به تدریج زیاد شده است. در تپه حصار 3 ب زینت آلات با طرح ساده مشهود است...

در حفريات تمام طبقات مجسمه های کوچکی که از گل و استخوان، قیر و سنگ و مس تا طلا و نقره ساخته شده، به دست آمده است و بسیاری از این مجسمه ها هیکل زنانی را نشان می دهند که برهنه یا با لباس و جواهرات ساخته شده اند.»

گردنبندهایی که «اریک اشمیت» سرپرست هیئت آمریکایی پنسیلوانیا در کتاب «حفريات تپه حصار» ارائه داده، از لحاظ طراحی بی شباهت به گردنبندهای به دست آمده در تورنگ تپه و سایر مناط باستانی نیست.

لویی واندنبرگ می نویسد: «وجود ظروف فلزی از جنس مس و برنز و طلا و نقره، و حتی سرب به ما نشان می دهد که فلزکاری در آن زمان در میان مردم این ناحیه معمول بوده، به علاوه خنجرهای فلزی و... اشیای زینتی مانند سنجاق های بلند، انگشترها و دستبندها و مجسمه های کوچک انسان از جنس برنز نیز در میان اشیای مکشوف در این طبقه (طبقه سوم در تقسیم بندی کاوش های علمی اشمیت) دیده می شود».

در کتاب زیورهای استاد ضیاء پور نیز در صفحات ۱۹۳ تا ۱۹۷ گردنبندهای زیبا از مهره های مختلف و نیز النگوها و زیورآلات مفرغی از کتاب حفريات تپه حصار اشمیت (DR Schmidt) ارائه شده که در نوع خود بی نظیر است؛ و در کتاب باستان شناسی و هنر ایران در هزاره اول پ.م. می خوانیم که «فرهنگ حصار ۳ که گستره ی آن شامل شمال شرقی ایران و قسمت های شرقی فلات مرکزی ایران است با سفال های خاکستری ظریف و براق مشخص شده است.

مهم ترین استقرار این فرهنگ در تپه حصار ۳- که در شرق فلات مرکزی قرار دارد دیده می شود و آثار این فرهنگ در تپه های حفاری شدهی شاه تپه (Arne، ۱9۳۵) تورنگ تپه (Deshayes، ۱۹۶۷) و یاریم تیه و تپه های حفاری نشده زیادی که در دشت گرگان قرار دارد مشاهده می شود.

به طور کلی فرهنگ ساکنان تپه های مذکور به ویژه تپه حصار از 3000 تا 3500 پ.م. تا آغاز تحول فرهنگی بعدی یعنی دوره آهن به حیات خود ادامه داد.

ما آثار باقی مانده از دوره فرهنگی برنز را علاوه بر سفال ها در زیورآلات این دوره می بینیم. طلا و نقره برای ساخت اشیای کوچک و جواهرات به کار می رفت؛ دو قطعه طلای تزئینی به شکل سر قوچ (بز کوهی؟) و پیشانی بند طلا نیز از اشیای مکشوفه در تپه حصار دامغان هستند که بسیار زیبا طراحی شده اند. باید دانست اصیل قطعه طلای تزئینی مزبور در مجلد هفتم پوپ (لوح 22 ب) مربوط به 1500 تا 1200 پ.م. است و در موزه دانشگاه فیلادلفیا نگهداری می شود.

در تپه حصار 3، دو گردنبند، یکی با آویز و دیگری بدون آویز با شکل های متفاوت و دو جفت گوشواره یک شکل از طلا با اندازه های متفاوت کشف شده که مربوط به 2000 تا 2500 سال پیش از میلاد است گردنبندها از طلا سنگ های عقیق سلیمانی و با باباقوری ساخته شده است. و همچچنین در تپه حصار 3 از سنگ های نیمه قیمتی از جمله عقیق، عقیق سلیمانی، لاجورد، فیروزه و کهربا برای ساخت مهره ها استفاده می کردند.

انتهای پیام/