مفرغ های لرستان

به گزارش گروه آموزش و پژوهش گلدنیوز؛ مفرغ قدیمی ترین آلیاژی است که بشر موفق به کشف آن شده و با کشف این آلیاژ که عنصر اصلی آن قلع است، دوران بسیار مهم دیگری در زندگی بشر آغاز می شود و لرستان یکی از مراکز مهم تولید این فلز بوده است.

این اشیا که تعدادشان بسیار زیاد است از راه قاچاق، از قبرها و نیایشگاه ها در دره های مرتفع زاگرس در جنوب کرمانشاه (منطقه ای که هر چه به طرف لرستان می رویم سبزتر می شود) حفریاتی که در سال های 1928، 1936 و حفاری سرخ دم در سال 1937 و بعد از آن به عمل آمده، اشیای فراوانی گردآوری شده و در موزه های ایران و جهان در معرض دید مردمان قرار گرفته است.

تحقیق دکتر پیتر کالمایر (Peter Kalmayer) در سال 1348 اشیای مفرغی را به هفتاد و سه گونه و شماری زیر گونه تقسیم می کند.

تولید اشیای مفرغی لرستان را به 1500 تا 700 پ.م. و به اقوام کیمری، سکایی و مادی نسبت می دهند. از همین دوران است که ما وارد بخش تاریخی زیورآلات ایران می شویم.

تخصیص دوره ای از تاریخ به تولید مفرغ

خانم پرادا (Porada) می نویسند: «بعضی از دانشمندان حتی اوایل قرن هفتم پ.م. را، به دورانی که در طول آن مفرغ ها در لرستان تولید شده اند، افزوده اند.

در میان مردمی که احتمال داده شده است این مفرغ ها را آفریده باشند کاسیت ها (کاسی ها)ی قرن شانزدهم تا دوازدهم پ.م. و سیمری ها (کیمری ها)ی قرن های هشتم و هفتم پ.م. جای دارند.

اختلافات بزرگ در این تاریخ گذاری ها از جهتی به این خاطر است که غالباً تاریخ تولید مفرغ ها را مدت نسبتاً کوتاهی در نظر گرفته اند.» ولی پرزورسکی به نقل از مورتگات (A.Moortgat) می نویسد: «بی شک آثار لرستان در گذر زمانی دراز ابداع شده اند.

بعضی اقلام می بایست وابسته به تاریخی کاملاً کهن بوده باشند؛ از جمله بعضی سنجاق ها، خصوصاً آنها که سرشان از سنگی قیمتی چون عقیق جگری یا به شکل های قبه ای و گلدانی است و نیز آنهایی که به سرسنجاق های بزرگ استوانه ای سخته شده اند.» سنجاق ها و سرسنجاق ها مذکور در موزه های ایران و جهان خودنمایی می کنند.

احتمالاً ساکنان گله چران لرستان عهد باستان، که هم اکنون نیز شغلشان این است، در مراسم مذهبی که مادها در هگمتانه (همدان) برگزار می کردند و محل اجتماع نمایندگانشان بوده، شرکت داشتند. اکنون نیز گاه گاهی در مراکز مقدسی که اکنون اسلامی است به زیارت می روند.

این ساکنان لرستان به کیمری ها شباهت داشتند و بنا به گفته گیرشمن تحقیقات دانشمندان شوروی سابق، دیاکونف، پیوتروسکی و ملیکیشویلی این نظر بیشتر مورد قبول دانشمندان واقع می شود.

البته برخی از دانشمندان به خاطر آثار باقی مانده چون سازوبرگ زیبا و تزئینات مفرغی دهانه اسب، آنها را پرورش دهنده اسب می دانند.

انواع زیورآلات مفرغی

در تعداد معتنابهی از مفرغ های لرستان شامل زیورآلاتی است که در نوع خود بی نظیرند؛ انواع آرایه هایی چون حلقه های انگشتر یا حلقه های قوزک پا (خلخال)، دستبند، بازوبند، گوشواره، سنجاق سر (منتهی به صفحه گرد با شکل جانور، پرنده یا گیاهان)، سنجاق جامه، سنجاق قفلی، گردنبند، آویز و کمربند در میان اشیای مکشوفه گورهای لرستان که در موزه های ایران و جهان وجود دارد، دیده می شوند.

در میان اشیای یافت شده در این گورستان ها تعداد کمی زیورآلات طلا و نقره نیز موجود است و این بیانگر آن است که تمام طبقات مردم، بیشتر از زیورآلات مفرغی استفاده می کردند و این شاید به این دلیل بود که چون کوچ رو بودند در حمل اشیای گرانبها احتیاط می کردند.

در میان این زیورآلات نقش های سرسنجاق ها از ویژگی خاصی برخوردار بوده است، نقش های جانوران یا نقش های اساطیری در این برگزیده ترین نفایس یافت شده در لرستان دانسته اند.

تعداد بی شماری از این اشیای مفرغی را سازوبرگ اسب ها یا پلاک ها یا قلاب هایی برای کمربندها و تیردان ها که چکش کاری یا کنده کاری شده اند، تشکیل می دهند و بخش اعظم تاریخ ساخت این زیورآلات و سازوبرگ اسب ها و قلاب ها به اواخر عصر مفرغ و آغاز عصر آهن (قرن چهاردهم پ.م.) مربوط می شود. بیشتر این زیورآلات با روش ریخته گری و استفاده از قالب مومی ساخته می شود.

آبخوری های مفرغی لرستان نیز مبین کاربرد زیورآلاتی است که زنان در ضیافت های درباری استفاده می کردند. در نقوش این آبخوری های مفرغی گیس بندهای زنان به شکل لوتوس و دستبندهای پادشاه و ملکه و یک زن دارای علایم سلطنتی است و ملکه و زن چنگ نواز گردنبندی بر گردن دارند.

انتهای پیام/