شکوه و عظمت طلا بر جام زرین مارلیک

جام زرین مارلیک از آثار باستانی متعلق به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد است که در موزه ایران باستان نگه‌داری می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا (گلدنیوز)،این اثر یکی از جام‌های طلایی است که در کاوش گورستان مارلیک به دست آمده‌است.

نکته جالب توجه در ساخت این جام این است که سر گاوها به جای پرچ شدن از خارج جام، تنها با قلم زنی از داخل و با استفاده از طلای بدنه ساخته شده است که آن را به نمونه ای شگفت آور از هنر یگانه ایرانی تبدیل کرده است.

شکل جام طلایی مارلیک

جام مارلیک ۶/۱۸ سانتی‌متر ارتفاع دارد و به صورت نقش حکاکی برجسته با چهار گاو بالدار اسطوره ای تزیین شده‌است. سر گاوها به‌صورت برجسته و با تکنیک چکش‌کاری از بدنه ظرف بیرون آمده‌است.

هر جفت از گاوهای بالدار به شکل قرینه در حال بالا رفتن از یک درخت تزیینی نخل‌مانند هستند. این حیوانات تخیلی بر روی پاهای عقب ایستاده‌اند و پاهای جلو را بالا آورده و در اطراف تنه و شاخه‌های درخت تکیه داده‌اند.

لبه جام با نوار مفتولی بسیار نازکی به‌صورت فشرده و متراکم تزیین شده و در محل اتصال بدنه جام به کف، دارای برآمدگی تقریباً زاویه‌داری است.

هویت ایرانی سازنده این جام از نمایش نیم‌رخ بدن حیوان‌ها و سر آن‌ها از روبه‌رو آشکار است. در کفّ این جام، گُلی نقش بسته که در میان آن یک خورشید با شعاع منظم نقش بسته‌است. برای مردم این فرهنگ خورشید تا حد پرستش مهم بوده‌است.

نقش خورشید به صورت ترنج‌های هندسی در کف بسیاری از جام‌ها و ظروف است. خورشید در مرکز همه چیز است و همه جانداران از روشنایی او زندگی می‌گیرند. همچنین به خاک سپردن مردگان با چنین اشیایی نشانگر اعتقاد آن‌ها به زندگی پس از مرگ است.

ترکیب نقوش حیوانات بالدار و درخت موسوم به درخت زندگانی در طراحی جام بیشتر در دوره آهن در هزاره اول پیش از میلاد در ایران و میان‌رودان رواج داشته‌است و اینجا در ترکیب نقوش به کار رفته است.

نقش جام مارلیک بر اسکناس ایرانیان

این جام آنقدر در دوره معاصر مورد توجه بود که بعد از کاوش و کشف جام در سال ۱۳۴۰ در دره گوهررود توسط یک تیم باستان‌شناس ایرانی به سرپرستی عزت‌الله نگهبان، همان زمان و بعد از تأسیس بانک مرکزی ایران، پشت اسکناس‌های پانصد ریالی ایران قرار گرفت.

یعنی از سال ۱۳۴۱ خورشیدی تا سال ۱۳۵۸ بر یک سوی این اسکناس‌ها چاپ می‌شد.

مکان دقیق تپه مارلیک با شاهکارهای بی نظیرش

برای کسانی که علاقه به دیدن این تپه باستانی که اشیای طلایی سحرانگیزی از آن استخراج شده دارند و می خواهند بدانند کشفیات ارزشمند طلای ایران به صورت دقیق از چه منطقه ای بوده باید گفت، تپه مارلیک یک محوطه باستانی در بخش شرقی سفیدرود و در دره «گوهررود» در روستای نصفی، دهستان رحمت‌آباد در شهر رودبار استان گیلان است.

تپه مارلیک بقایای به‌جا مانده از تمدن باستانی متعلق به دست‌کم سه هزار سال پیش از میلاد در ایران است. پژوهشگران گمان می‌برند این تپه، آرامگاه خصوصی فرمانروایان و شاهزادگان بوده‌است. گورستان مارلیک روی صخره‌ای طبیعی قرار گرفته است.

در همه آرامگاه‌ها علاوه بر طلا، نقره، مجسمه‌های برنزی و مفرغ، اشیایی مانند خنجر، شمشیر، ظروف سفالین، دکمه‌های تزئینی، انواع سرگرز، پیکان، سرنیزه، کلاه‌خود، جام‌های چینی، سفالی و شیشه‌ای(اولین نمونه‌های صنعت شیشه‌سازی بشر)، پیدا شده‌است.

نام مارلیک و طلاهای جاودانه اش

 گروهی از پژوهش‌گران نام مارلیک را برگرفته از واژگان «مار» و «لیک» (سوراخ) می‌دانند و دلیل این نام‌گذاری را انبوه مارهایی می‌دانند که در گذشته در آن زندگی می‌کردند.

گروهی دیگر مارلیک را برگرفته از نام قوم آمارد که فرهاد اول اشکانی آن ها را در خاراکس (گرمسار)، در نزدیکی گذرگاه دروازه‌های کاسپین که ماد را به پارت متصل می‌کند، ساکن کرد، می‌شمارند.

مارلیک و آغاز تمدن ماد

آثار به دست آمده از این تپه به‌خصوص ظروف مفرغی شباهت‌های زیادی به آثار به دست آمده از تپه سیلک کاشان دارد. پاره‌ای از باستان‌شناسان بر این باور هستند که اقوام تپه سیلک در حقیقت همان مارلیک‌ها بودند که بر اثر حمله آشوری‌ها به منطقه سیلک کاشان مهاجرت کردند و سپس با پیوستن به مادها در ایجاد امپراتوری مقتدر ماد در آغاز هزاره یکم پیش از میلاد، نقشی به‌سزا داشتند.

کجا این جام حیرت انگیز را ببینیم؟

محل نگهداری این جام در موزه ایران باستان یا موزه ملی ایران در ابتدای خیابان سی تیر تهران است.

موزه ای که در ۲۱ اردیبهشت سال ۱۳۰۸ خورشیدی به دستور رضا شاه، توسط معمار، باستان‌شناس و پژوهشگر نابغه فرانسوی آندره گُدار(2) در مساحتی به اندازه ۵۵۰۰ مترمربع ساخته شد بنایی که در سال ۱۳۱۶ به اتمام رسید و حالا محل نگهداری شگفت آورترین آثار باستانی ایران از جمله جام زرین مارلیک است.

پانویس:

 1ـ پنج تپه مارلیک، زینب بیجار، دور بیجار، پیلاقلعه و جازم کول از مهم‌ترین تپه های منطقه هستند.

2ـ آندره گدار سرپرست اداره عتیقات و موزه ایران باستان، مؤسس موزه ملی ایران، طراح ساختمان کتابخانه ملی، موزه آذربایجان در تبریز، آرامگاه‌های حافظ (حافظیه)، فردوسی و سعدی، دبیرستان حکیم نظامی قم، مدرسه ایرانشهر یزد، بنیانگذار دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران و اولین مدیر این دانشکده بوده است.

انتهای پیام/