جایگاه و خاستگاه ایل زرگر در تاریخ ایران

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا (گلدنیوز)،این متن درباره طایفه ای است که از جنوب خاک عثمانی(ترکیه کنونی) به ایران مهاجرت کرده و از قزلباش‌های شاه اسماعیل به‌شمار می‌رفتند و در جنگ ایران و عثمانی به نفع ایران و شاه اسماعیل جنگیدندکسانی که در دوره صفویه دارای شغل حرفه زرگری و طلاسازی بودند. ایل زرگر طوایفی هستند تُرک زبان که در نواحی استان اردبیل،قزوین شکی قفقاز فیضولی جمهوری آذربایجان،حتی تا جنوب ایران اسکان داشتن زرگری‌ها به عنوان شاخه‌ای از ایل شاهسون،و از اقوام ایران کهن در نظر گرفته می‌شوند. این طایفه از نوادگان شاه‌قلی بابا تکلومی‌باشد. جمعیت کنونی ایل زرگر عمدتاً در ایران سکونت دارند.

تاریخ زرگری / زرگرخانه و زرگرباشی در تاریخ هنرصنعت ایرانی

واژه‌ای ایرانی زرگر به معنای طلا ساز است که در آذری با همین نام ، نامیده می شود. زرگری‌ها در دوره صفویه دارای شغل حرفه زرگری و طلاسازی بودند. این طایفه از جنوب خاک عثمانی(ترکیه کنونی) به ایران مهاجرت کرده(1) و از قزلباش‌های شاه اسماعیل به‌شمار می‌رفتند که در جنگ ایران و عثمانی به نفع ایران و شاه اسماعیل جنگیدن زرگری‌ها در دوره صفویه دارای شغل حرفه زرگری و طلاسازی بودند. بعد از جنگ ایران و روس و انعقاد عهد نامه ترکمنچای در سال (1243 ق) تعدادی از خانوارهای آنها به ایران کوچانده شدند و در دشت مغان اسکان یافتند. این طایفه در دوره فتحعلی شاه قاجار به علت وصلت آرزو خانم شاهسون با شاه قاجار از جایگاه و احترام ویژه برخوردار بودو تحت امر حاجی محمد علی بیگ نیای بدل بیگ سرحد بیگ بیله سوار در رفاه و امنیت می‌زیستند. طایفه زرگر در دوره ناصرالدین شاه قاجار در قشلاقات حومه بیله سوار مغان وییلاقات سردابه اردبیل به زندگی کوچ نشینی ادامه دادن و با اعتلای مرتب کربلایی بدل بیگ پیش شاه قاجار جایگاه ویژه در میان طوایف شاهسون به دست آوردن.

مروری گذرا بر فراز و فرود حرفه طلا و زرگری از هخامنشیان تا سده معاصر

  اتفاقات مهم دوران سر حدبیگی و کدخدایی بدل بیگ درگیری‌های مرزی سالدات‌های روسی باقوجه بیگلوها در سال1326ه‍.ق بود که در این درگیری‌ها روس‌ها علاوه بر آتش زدن قصبه بیله سوار مغان و ویران ساختن گمرک خانه و بناهای دولتی ان به روستا زرگر نیز حمله آوردن و به طرز وحشیانه270 باب خانه را آتش زده سراسر روستا را غارت و تاراج کردن و هفده نفر را از مردان و زنان بی گناه را گشته و دها نفر را زخمی کردن این قتل‌عام وچپاول و غارتگری ضربات سنگینیرا بر طایفه زرگر وارد ساخت. در اواخر دوره قاجار با تضیف خاندان‌ها کدخدایی این طایفه بیشتر خانواده آنها پراکنده شده و قشلاقشان به دست طایفه طالش میکائیل لو افتاد. طایفه زرگر که نزدیک به چهار دهه، مستقل از دولت به‌سر می‌بردند (اواخر دوران قاجاریه) در دهه ۱۳۰۰ه‍.ش تا ۱۳۱۰ه‍.ش توسط حکومت پهلوی یکجانشین شدند. با توجه به اینکه هدف رضاخان ایجاد حکومت قوی مرکزی بود، یکجانشینی یکی از مهم‌ترین خواسته‌های وی به نفع تمامیت ارضی کشور و جلوگیری از هرج و مرج بود. در همین راستا نیروهای دولتی عشایر کانون‌های استقرار خود، یعنی چادرها را برچیده و سکونت گاه‌های دائمی برای خود ایجاد کردند. بیشتر بخوانید:

 ضرب المثل های زرگری؛ قدر زر، زرگر شناسدقدر گوهر گوهری

 

پیرامون زبان زرگری ؛دوزو سزه تزه داز رزه مزه

پانویس: 1ـ کتاب‌های درباره این دودمان به نگارش درآمد که عبارتند از: ایل زرگر (جلد اول): اسناد دوره قاجار» تألیف نصرت‌الله زرگر از سوی انتشارات لوگوس منتشر شده. این کتاب با هدف معرفی اسناد ایل زرگر در دوره قاجار گردآوری شده و جلد اول اسناد تاریخی این ایل است. در این مجلد اسناد دوره قاجاریه (بیش از 200 نسخه) آورده شده‌است. وکتاب دیگری بنام کتاب ایل قشقایی (زرگران ختایی) اثر بهرام قزلباش‌شاملو بوده و چاپ 1 آن در سال 1396 توسط انتشارات قشقایی منتشر شده‌است. سومین کتاب کتاب طوایف زرگر جنوب ایران اثر حسین قزلباش بوده و چاپ 1 آن در سال 1399 توسط انتشارات قشقایی منتشر شده‌است. منابع : میرزا، احمد (۱۳۷۶). تاریخ عضدی. تهران نشرعلم. هدایت، مهدی قلی خان (۱۳۳۴). خاطرات و خطرات. زوار. کسروی، احمد (۱۳۱۹). تاریخ مشروطه. انتشارات امیرکبیر. عزیز زاده، میرنبی (۱۳۸۵). تاریخ دشت مغان. انتشارات مؤسسه مطالعاتی تاریخ معاصر ایران. «اداره کل امور عشایر استان اردبیل». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۲۰. ریچارد تاپر. تاریخ سیاسی اجتماعی شاهسون‌های مغان. ترجمه حسن اسدی. نشر اختران ۱۳۸۴. احمد میرزا. تاریخ عضدی. نشر علم تهران ۱۳۷۶. مهدی قلی خان هدایت. خاطرات و خطرات. نشر زوار ۱۳۳۴. میر نبی عزیززاده. تاریخ دشت مغان. انتشارات مؤسسه مطالعاتی تاریخ معاصر ایران ۱۳۸۵. دانشنامه ویکی پدیا انتهای پیام/