نقش فروهر یکی از قدیمی ترین و پرطرفدارترین نقش های طلا در ایران

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا(سایت طلا گلدنیوز)، به مناسبت ششم فروردین سالروز تولد زرتشت که سالها پیش با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به تقویم رسمی ایران افزوده شد بهانه ای برای پرداختن به نقش فروهر یکی از نمادهای برآمده از این دین کهن ایرانیان است.

نمادی که سالها در ویترین طلافروشی های بازار کشور و سرآسر دنیا به نشانی آشنا مبدل و مورد توجه و خرید بسیاری از علاقمندان طلا قرار گرفته است. نوشتار حاضر در ششم فروردین با توجه به نوشته ابوریحان بیرونی در کتاب البلاغه جذابیت بیشتری می یابد او نوشته است:

۶ فروردین ، نوروز بزرگ است و نزد ایرانیان جشن بزرگ می‌باشد . گویند خداوند در این روز مشتری را آفرید. پیروان زرتشت می گویند زرتشت در این روز توفیق یافت که با خداوند مناجات کند. کیخسرو در این روز به آسمان عروج کرد و در این روز برای ساکنان کره زمین سعادت قسمت می‌کنند و از اینجاست که ایرانیان به این روز، روز امید میگویند.

نشان ملی ایرانیان با قدمت ۴۵۰۰ ساله

فروهر یا نماد فر کیانی، نشان ملی ایرانیان است که قدمت آن بیش از ۴۵۰۰ سال تخمین زده می‌شود. نماد پیکر بالداری که پیش از زرتشت، در ایران و خاورمیانه و تمدن‌های مصر و سومر و آشور وجود داشته و پس از ظهور سلسله هخامنشیان، اثر آن در فرهنگ آریایی بر جای ماند. این نشان از دیرباز در سنگ‌نگاره‌های بیستون و تخت جمشید به چشم می‌خورد و اکنون به اشکال گوناگون در جواهرات، کاشی‌ها، سنگ‌ها و بشقاب‌های نقره‌ای و مواردی از این دست ساخته یا حک می‌شود؛ اما نماد فروهر از نخستین دهه‌های قرن بیستم میلادی به آتشکده‌ها، زیورآلات و نشان انتشاراتی زرتشتی وارد شد.

پیش از این تاریخ، تنها به‌عنوان نماد ایران باستان از آن یاد می‌کردند و اکنون به‌عنوان نشانی ملی، ‌یادآور دوران شکوه و قدرت پارسیان است. تاجی که بر سر نماد وجود دارد نیز فر پادشاهی ایران‌زمین را یادآور می‌شود. همچنین در اعتقادات آیین زرتشت «فره وهر» یا «فره‌ وشی» نه نماد اهورامزدا بلکه در مفهوم، بخشی از وجود پاک اهورامزدا معرفی می‌شود.

فروهر یا فر کیانی

نماد فر کیانی (که به نماد فَرَوَهر مشهور است) نشان پیکری بالدار است. این پیکر در دیدگاه بعضی باستان‌شناسان و ایران‌شناسان به نماد اهورامزدا معرفی شده‌است. نماد خورشید بالدار در فرهنگ خاورمیانه و در تمدن مصر، سوریه، و آشور تاریخی طولانی دارد و نماد فروهر اقتباسی از آن است. نماد فروهر، نماد پادشاهی کشور ایران بوده است.

فَرَوَهر یا فره وهر نماد فر کیانی (شکوه خسروانی) و نشان ملی ایرانیان باستان معرفی می‌شود. این نماد بیش از ۴۵۰۰ سال قدمت دارد و پیام‌آور گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک برای آدمیان است. پیکر بالدار یا فروهر، از نگاه برخی از ایران‌شناسان و باستان‌شناسان به‌عنوان سمبل اهورامزدا شناخته شده است؛ اما اختلاف نظرهای فراوانی در مورد آن وجود دارد.

این اختلاف بیشتر از آنجا ناشی می‌شود که در آیین مزدیسنا، هیچ تصویری نمی‌توان برای اهورامزدا قائل شد و از سوی دیگر، اعتقاد ایرانیان به وجود فروهر به پیش از زایش زرتشت می‌رسد. ازاین‌رو، پیش از هخامنشیان نیز این نگاره وجود داشته؛ اما ظاهرا اثر آن، از دوره هخامنشیان به‌جای مانده است. نگاره‌ای باستانی که بر فراز بنای تاریخی تخت جمشید و کاخ سه دروازه نقش بسته و در پاسارگاد و نقش رستم نیز دیده می‌شود.

نشانی آریایی که امروزه نقشبند طلا شده است

فره وهر در اصل نامی آریایی است برای آنچه امروز به اختصار «روح» می‌گوییم که کلمه‌ای عربی به حساب می‌آید. در اوستایی به آن «فَرَوَشی» و در پارسی باستان «فرورتی» می‌‌گویند که جوهر حیات بوده و جاودان و ازلی و فناناپذیر است. در حقیقت آن را پرتویی اهورایی می‌دانند که در وجود بشر به امانت گذاشته شد.

هارولد والتر بیلی خاورشناس و ایران‌شناس نامدار بریتانیایی، ریشه فروهر را از ریشه ایرانی var-(پوشش، محافظت) و fra- (پس راندن) می‌داند و معنای اصلی این واژه را «دلاوری حفاظت‌کننده» عنوان می‌کند. در واقع، فروهر یعنی گوهر اصلی همه موجودات هستی و حرکت ذاتی که در همه‌چیز وجود دارد. این گوهر به هر ماده‌ای (جماد،‌ نبات و حیوان) هستی بخشیده و هیچ چیز در جهان وجود ندارد که فروهر نداشته باشد.

این نام از آنجا می‌آید که آریاییان باستان برخلاف سایر اقوام آن روزگار، انسان را ورای کالبد خاکی دارای روحی آسمانی می‌دانستند. روحی که پس از مرگ از بدن خاکی جدا شده و در جایی دیگر به زندگی‌اش ادامه می‌دهد.

فروه وشی به‌عنوان یکی از نیروهای معنوی به هنگام آفرینش و پیش از پدید آمدن سایر موجودات، وجود داشته و پس از مرگ آنان، در عالم بالا پایدار می‌ماند.

 بر اساس منابع مکتوب ایران باستان عمر هر دوره از جهان ۱۲ هزار سال (در چهار بخش ۳۰۰۰ ساله) تخمین زده می‌شود. در ۳۰۰۰ سال اول در جهان مینوی و عاری از قالب مادی،‌ تنها فروهر‌ها حضور داشتند. بنا به خواست اهورامزدا، فروهر‌ها در دوره دوم ( ۳۰۰۰ ساله دوم) اندام عادی یافته و قالب مادی می‌گیرند و بدین‌ترتیب، انسان و جهان مادی پدید می‌آید. حال تعداد این فروهر‌ها به‌اندازه همه باشندگان (موجودات) است و آنان نگهبان تن مادی خود هستند. به عبارتی، فروه وشی ها در این جهان وظیفه آن جهانی را بر عهده دارند.

از چهارشنبه سوری تا سیزده بدر

پیروان زرتشت پیامبر به منزلگاه روح پس از مرگ «اختران» می‌گویند و بنا به اعتقاد آنان،‌ فروهر‌ها (روح نیاکان) هر ساله در ماه فروردین به زمین آمده و برکات آسمان را با خود همراه می‌آورند.

از این جهت، در شب چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) نیاکان این سرزمین به بالای تپه‌ها رفته و با مراسمی باشکوه همراه با روشن کردن آتش، به استقبال فروهرها می‌رفتند. روز ۱۳ فروردین، فروهرها بار دیگر به آسمان برمی‌گشتند و ازاین‌رو،‌ در این روز (سیزده‌به‌در) نیز مردم به دشت‌ها می‌رفتند و با برگزاری جشن طبیعت، آن‌ها را بدرقه می‌کردند.

فرکیانی در سکهٔ یافت شده پیش از دوره اشکانیان

زرتشتیان زمان هخامنشی این نماد را بر بالای آتشکده‌های خود نصب می‌کردند و آن را مقدس و نماد نژاد خود می‌دانستند. در سکهٔ یافت شده مربوط به پیش از دوره اشکانیان و سده سوم پیش از میلاد مسیح، وادفَرَداد یکم، فرترکه پارس درحالی در مقابل آتشکده زرتشتی و درفش کاویانی در حال نیایش است که در بالای آتشکده، نماد فر کیانی به وضوح مشخص است؛ ولی درمجموع بنا بر سکه‌های یافته شده و کتیبه‌های باستانی پیش از اسلام، قطعی است که فر کیانی نماد هویت ایرانی بوده و در طرف مقابل دارِ مهر (جام آتش) به عنوان نماد مزدیسنا محسوب می‌شده‌است.

مَزدَیَسنا (مزداپرستی) که به آن دین زرتشت هم می‌گویند، دینی یکتاپرستانه و هستی‌شناس توحیدی است که از آموزه‌های رهبر دینی ایرانی، زرتشت، سرچشمه می‌گیرد. در جهان‌بینی مزدایی، جهان صحنه برخورد میان خیر و شر است و در فرجام کار، نیکی بر بدی پیروز خواهد شد. بسیاری از ویژگی‌های مزداپرستی مانند یکتاپرستی، باور به ظهور منجی، آزادی اراده، حساب‌رسی پس از مرگ و همچنین بهشت و دوزخ بر ادیان و مکاتب فلسفی دیگر تأثیر گذاشته‌اند. اهورامزدا، ایزد ازلی و نیک‌خواه، ایزد برتر و آفریننده نیکی‌های جهان از دید مزداپرستان است.

و در آخر....

بسیاری از علاقمندان به نقش فروهر یکی از قدیمی ترین و پرطرفدارترین نقش های طلا در ایران آنها را به صورت پلاک و آویز گردنبندهایی با ابعاد مختلف به عنوان آکساسوارهای طلا برای یادمان تاریخ ایران باستان خریداری می کنند. تولید کننندگان این نشان را در جواهرات، کاشی‌ها، سنگ‌ها و بشقاب‌های نقره‌ای ساخته اند تا هنر ادوار مختلف ایران با فلز گرانبهای طلا ماندگار شود.

منابع:

علیرضا شاهپور شهبازی (۱۳۸۴)، راهنمای مستند تخت جمشید، به کوشش بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد.، تهران: انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی

 زرین پوش، فرزانه (پاییز ۱۳۸۴)، «فروهر نگارهٔ بالدار زرتشتیان»، مجلهٔ رشد آموزش تاریخ، ش. ۲۰

 دانشنامهٔ ایرانیکا پیوند مرده

فاطمه حکمت شعار، فروهر نماد چیست، کجارو

 دانشنامه ویکی پدیا

تصاویر:

سکه وادفَرَداد یکم فرترکه پارسه مربوط به سده ۳۰۰ پیش از میلاد مسیح. فر کیانی بر روی آتشکده زرتشت نمایان است(1)

نماد فر کیانی کنده‌کاری شده در تخت جمشید پارس(2)

فر کیانی بیستون و کنده‌کاری خط میخی در کرمانشاه به سال ۵۲۰ پیش از میلاد مسیح(3)

انتهای پیام/