چو زلف خود رسن سازد ز چه‌هاشان براندازد

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا(سایت طلا گلدنیوز)، مومنین معتقدند که شب قدر با نعمت و رحمت فراوان خدا فرا می‌رسد، گناهان در صورتی که ظلمی به سایر انسانها نشده باشد آمرزیده می‌شود، دعاها پذیرفته می‌شوند و این فرمان سالانه برای فرشتگان است که آن را طبق خواست خدا انجام می‌دهند.

بر اساس بسیاری از منابع کهن و روایات، این شب را به عنوان یکی از شب‌های با شماره فرد از ثلث پایانی ماه رمضان شناخته‌اند و بسیاری از مومنین مخصوصاً ده شب آخر ماه رمضان را مبارک می‌دانند.

شب قدر نزد شاعران

شب قدر نزد شاعران ایران از رودکی و ناصرخسرو و سعدی و... تاکنون همواره مورد توجه قرار داشته است. در اینجا مرور و بازخوانی بر نمونه اشعاری از حافظ، مولوی و بهار داریم:

حافظ در غزلی مشهور

حافظ در غزلی مشهور درباره شب قدر نوشته است:

دوش وقتِ سَحَر از غُصه نجاتم دادند/ واندر آن ظلمتِ شب آبِ حیاتم دادند

بیخود از شَعْشَعِهٔ پرتوِ ذاتم کردند/ باده از جامِ تَجَلّیِ صفاتم دادند

چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی/ آن شبِ قدر که این تازه براتم دادند

بعد از این رویِ من و آینهٔ وصفِ جمال/ که در آن جا خبر از جلوهٔ ذاتم دادند

من اگر کامروا گشتم و خوشدل چه عجب/ مستحق بودم و این‌ها به زکاتم دادند

هاتف آن روز به من مژدهٔ این مکنت داد/ که بِدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند

این همه شهد و شکر کز سخنم می‌ریزد/ اجرِ صبریست کز آن شاخِ نباتم دادند

همّتِ حافظ و انفاسِ سحرخیزان بود/ که ز بندِ غمِ ایّام نجاتم دادند

مولوی در دیوان شمس

مولوی در دیوان شمس تبریزی درباره شب قدر می نویسد:

شب قدر است جسم تو کز او یابند دولت‌ها/ مه بدرست روح تو کز او بشکافت ظلمت‌ها

مگر تقویم یزدانی که طالع‌ها در او باشد/ مگر دریای غفرانی کز او شویند زلت‌ها

مگر تو لوح محفوظی که درس غیب از او گیرند/ و یا گنجینه رحمت کز او پوشند خلعت‌ها

عجب تو بیت معموری که طوافانش املاکند/ عجب تو رق منشوری کز او نوشند شربت‌ها

و یا آن روح بی‌چونی کز این‌ها جمله بیرونی/ که در وی سرنگون آمد تأمل‌ها و فکرت‌ها

ولی برتافت بر چون‌ها مشارق‌های بی‌چونی/ بر آثار لطیف تو غلط گشتند الفت‌ها

عجایب یوسفی چون مه که عکس اوست در صد چه/ از او افتاده یعقوبان به دام و جاه ملت‌ها

چو زلف خود رسن سازد ز چه‌هاشان براندازد/ کشدشان در بر رحمت رهاندشان ز حیرت‌ها

چو از حیرت گذر یابد صفات آن را که دریابد/ خمش که بس شکسته شد عبارت‌ها و عبرت‌ها

ملک الشعرای بهار در ترکیب بندی جذاب

ای شب قدر و ای خزانهٔ اجر/ و سلام علیک حتی‌الفجر

رخ خوبت بناکنندهٔ وصل/ سر زلفت فناکنندهٔ هجر

دل پاکت زلال چشمهٔ فیض/ دم صبحت کلید مخزن اجر

نور بخشی و رنج کاهی تو/ بهتر ار صدهزار ماهی تو

شدم از فرقتت بتاب‌، ای شب/ ازمن خسته رخ متاب ای شب

مطلع دیده‌ام ز دیدن تو/ شده پرنور آفتاب ای شب

وصلت‌ای‌شب‌به‌من‌شده‌است‌حلال/ گشته برمن حرام خواب ای شب

عجبا للمحب کیف ینام/ کل نوم علی المحب حرام

داشتم در دل ای شب طناز/ آرزوی تو در شبان دراز

هجرت امشب کشیده پرده به روی/ وصلت‌امشب گشاده چهره به ناز

افرایم سوری شاعر سده چهارم

حتی شاعری چون افرایم سوری شاعر سده چهارم میلادی که در نصیبین منطقه ای در حوالی مرز شاهنشاهی ساسانی چشم به جهان گشود و بعدها در منابع مسیحی ملقب به چنگ روح‌القدس شد و از مفسرین مشهور کتاب مقدس است در مورد این شب در سروده ای نوشته است:

این شب‌زنده‌داری را همچون جشنی معمولی تصور نکنید

این جشنی است که ارزشش از صد جشن بیشتر است

فرشتگان مقرب و دیگر فرشتگان در آن روز پایین آمدند

تا حمد و تسبیح (گلوریا) تازه‌ای بخوانند

بخشش و نیکوکاری و نیایش

عبادت و انجام کارهای نیک در این شب خشنودی خداوند را به دست می‌آورد. مسلمانان بسیاری، در حفظ معنای «قدر» به عنوان «سرنوشت» (شب سرنوشت) همچنین معتقدند که هر سال در این شب خداوند همه آنچه را که در سال آتی اتفاق خواهد افتاد مقدر می‌کند و این شب را به عنوان لحظه‌ای که الله سرنوشت هر شخص را برای سال پیش رو مقدر می‌کند می‌بینند. بنا به احادیث، الله گناهان همه کسانی که به عبادت و اعمال نیک در این شب می‌پردازند در صورتی که ظلمی به بشری نکرده باشند، می‌بخشد.

 بیداری شبانه تا سحر

قرآن جزئیات بخصوصی، اگرچه نه کاملاً منسجمی را، از زمانی که وحی شروع به پایین آمدن به محمد(ص) کرد ارائه می‌کند. این یا در یک «شب فرخنده» (لیلة المبارک) اتفاق افتاده‌است (سوره دخان، آیه ۳)، یا در «شب قدر» (سوره قدر، آیه ۱)، یا در طول ماه رمضان (سوره بقره، آیه ۱۸۵). بیش‌تر مفسران توضیح می‌دهند که تمام مطالب به یک شب یکسان و واحد اشاره دارد، به نام لیلة القدر، که در ماه رمضان قرار می‌گیرد. بنابر آموزه‌های دینی خوابیدن در شب قدر مذموم و شب‌زنده‌داری در آن سفارش شده‌است و دعا و استغفار به علت توجه فوق‌العاده خدا به بندگان برای بخشایش گناهان آنان در این شب توصیه شده‌است. روز قدر هم به اندازه شب آن ارجمند است.

ایمان، تقوا، پاکی و درستکاری

شب قدر را به معنی منزلت دانسته‌اند و بعضی دیگر آن را به معنی تنگی و گرفتاری دانسته‌اند. برخی نیز قدر را اندازه‌گیری و تقدیر امور معنی کرده‌اند و برخی بخاطر قدردانی از خداوند است. شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود، شاهد این معنی در آیات ۳ و ۴ سوره «دخان» است که می‌فرماید:إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم: «ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده‌ایم در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد». این بیان، هماهنگ با روایات متعددی است که می‌گوید: در آن شب، مقدرات یک سال انسان تعیین می‌گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله مبارکه، تفریق و تبیین می‌شود. البته، این امر هیچگونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد، و میزان ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آن‌ها است؛ یعنی: برای هر کس آن مقدر می‌کنند که لایق آن است، یا به تعبیر دیگر: زمینه‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده، و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد، که تأکیدی بر آن است.

آن شب را از این جهت شب قدر نامیده‌اند که: دارای قدر و شرافت عظیمی است (نظیر آنچه در آیه ۷۴ سوره «حج» آمده‌است: ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ: «آنها قدر خداوند را نشناختند»).

به خاطر آن است که، قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر، و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.

شب قدر در دیدگاه مسلمانان

اهل سنت اعتقاد دارند که طبق حدیث نبوی شب قدر در یکی از ده شب آخر ماه رمضان واقع شده‌است. اغلب شب بیست و هفتم را شب قدر می‌دانند و در آن شب به دعا و شب‌زنده‌داری می‌پردازند. برخی نیز معتقد بوده‌اند که شب قدر شبی‌است در تمام سال ولی در هر سال شب نامعلومی است، در سال بعثت در ماه رمضان بوده اما در سال‌های دیگر ممکن است در دیگر ماه‌ها باشد. مسلمانان اهل سنت در سراسر جهان به اعتکاف و احیای این شب‌ها می‌پردازند. آنان در این شب‌ها به خواندن قرآن، نماز تسبیح، ذکر و دعا می‌پردازند. در روایات شیعه آمده‌است که قدر یکی از سه شب ۱۹، ۲۱ یا ۲۳ در ماه رمضان است که احتمال شب بیست‌وسوم بیش‌تر است. در اصول کافی نیز آمده‌است که تقدیر در شب نوزدهم و ابرام در شب بیست و یکم و امضا در شب بیست و سوم است. امام پنجم شیعیان محمدباقر می‌فرمایند: «خدا در آغاز آفرینش دنیا، شب قدر را قرار داد و محققا در آن زمان اولین پیغمبر را آفرید و حکم داد که در هر سال شبی باشد که در آن شب، تفسیر و بیان همه امور تا سال آینده در همان شب فرود آید.» پیشوای نهم شیعیان امام جواد نیز در روایتی بیان داشته اند: «از همان زمانی که خداوند متعال دنیا را خلق کرد و به عدم، جامه وجود بخشید، شب قدر را نیز تعیین فرمود.»

ماجرای اختلاف ساعت در شب زنده داری در سراسر دنیا

با توجه به این که شب قدر به خاطر اختلاف ساعات در مناطق مختلف کره زمین مختلف می‌شود برخی مفسرین آن را به عنوان یک بار چرخش کامل ناحیه تاریک زمین در سطح آن می‌دانند که طی آن هر بخش تاریک وارد شب قدر خودش می‌شود. از پیامبر اسلام نقل است که هوای شب قدر معتدل است و خورشید بدون شعاع و نور درصبح آن طلوع می‌کند، به نظر علامه طباطبایی این نشانه‌ها نه دائمی است و نه اکثری.

منبع: ویکی پدیا

عبدالرحمن بن ناصر السعدی، حصن‌التوحید، ترجمهٔ اسحاق بن عبدالله دبیری عوضی (ویراست عبدالله حکمی)، مکه: دارالقاسم

ابوحامد محمد غزالی، اسرارالصیام، بیروت: مشکوة

حسن‌بن فضل طبرسی (۱۳۴۸)، مجمع‌البیان، ترجمهٔ احمد بهشتی، تهران: فراهانی

محمد بن یعقوب کلینی (۱۴۱۳)، اصول الکافی، دارالأضواء

کتاب مفاتیح الجنان نوشته عباس قمی

شب قدر در نگاه علامه طباطبایی، سایت دانشگاه علامه طباطبایی

دانشنامه ویکی پدیا

انتهای پیام/