بازار آتی چیست و نحوه معامله در بازار ـآتی

به گزارش سایت طلا گلدنیوز،بازار آتی یکی از بخش های بورس کالا در ایران است که در آن قراردادهای آتی در کالاهایی مثل سکه طلا، زعفران و... انجام می‌شوند.

فرض کنید قصد دارید ۳ ماه آینده کالایی را خریداری کنید، اما در حال حاضر مبلغ کافی برای خرید آن کالا را ندارید. از طرف دیگر نگران هستید که قیمت کالای مورد نظرتان تا ۳ ماه آینده افزایش داشته باشد و مجبور شوید در آن زمان به قیمت گران‌تری آن را خریداری کنید.

از طرف دیگر تصور کنید که اکنون محصولی دارید و می‌خواهید در ۳ ماه آینده آن را بفروشید، اما نگرانید که قیمت آن کاهش یابد. در چنین شرایطی چه راهکاری وجود دارد؟

قرارداد آتی کالا این امکان را برای شما فراهم می‌کند تا بتوانید کالایی را در حال حاضر با یک قیمت مشخص و برای زمانی معین در آینده، بدون آنکه هزینه آن را در زمان عقد قرارداد بپردازید، خریداری کرده یا بفروشید.

قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم. در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم. بنابراین به  قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری کرده اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.

البته قراردادهای آتی می‌توانند بر پایه دارایی های مالی مختلفی شکل بگیرند. مثلا در بورس اوراق بهادار، قراردادهای آتی به جای کالا، بر مبنای برخی سهم‌ها یا شاخص‌ها به وجود می‌آیند.

قرارداد آتی توافقی میان خریدار و فروشنده برای معامله یک کالا، اوراق و… در آینده است. خریدار و فروشنده کالا در مورد قیمت، کمیت، کیفیت و سایر شرایط مرتبط توافق می‌کنند. قراردادهای آتی به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که نوسانات قیمت را کاهش و ریسک معاملات را مدیریت کنند.

آیا قرارداد آتی دوطرفه است؟

جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی دو طرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را تهیه کنیم و با قیمتی که اکنون توافق کردیم، تحویل بدهیم و پول آن را دریافت کنیم.

اهرم مالی قرارداد آتی چیست؟

در بازار آتی، ابزاری به نام اهرم مالی وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن و بدون داشتن کل مبلغ کالا، معامله کنید. اهرم مالی ابزاری است که مشابه لوریج در بازار فارکس است. با استفاده از اهرم مالی شما فقط متعهد به پرداخت درصدی از کل مبلغ قرارداد می شوید و در صورت رسیدن به سود، بازده شما به اندازه کل مبلغ کالا در نظر گرفته می‌شود. اهرم مالی بازار آتی به زبان ساده یعنی این که شما با چندین برابر پول خود می‌توانید در این بازار معامله کنید. برای مثال اگر سرمایه شما۱۰۰ میلیون تومان باشد، با اهرم مالی ۵ می‌توانید قراردادهایی به ارزش ۵۰۰ میلیون تومان باز کنید.

انواع قرارداد آتی

قراردادهای آتی انواع مختلفی دارند که شامل قرارداد آتی گروه کالایی و قرارداد آتی گروه مالی می‌شود. در ادامه به تشریح انواع قرارداد های آتی پرداخته شده است:

قرارداد آتی گروه کالایی:

ارزش قرارداد آتی بر اساس یک دارایی پایه تعیین می‌شود. زمانی که دارایی پایه در قرارداد آتی یک کالا باشد، آن را قرارداد آتی کالا می‌نامند. کالاها دارایی‌های فیزیکی مانند محصولات کشاورزی، فلزات، انرژی و… هستند. سرمایه‌گذاران موظف به فروش یا خرید مقدار معینی از کالاها در سررسید مشخص در قرارداد آتی هستند. همچنین قیمت کالای اساسی در قرارداد از پیش تعیین شده است.

قرارداد آتی گروه مالی:

این قراردادهای آتی شامل ابزارهایی همانند ارز، اوراق قرضه، سهام و… می‌شوند که در ادامه قرارداد آتی ارز و سهام تشریح شده‌اند:

قرارداد آتی ارز:

قراردادهای آتی ارز مشتقاتی هستند که معاملات آن بر اساس جفت ارز صورت می‌گیرد. مشابه قراردادهای آتی کالا، معاملات آتی ارز نیز بسیار استاندارد تنظیم می‌شود. قراردادهای آتی ارز سرمایه‌گذار را ملزم به فروش یا خرید مقدار معینی از یک ارز در ازای ارز دیگری می‌کند. ریسک‌های مربوط به ارز را می‌توان با کمک چنین مشتقاتی مدیریت کرد.

قرارداد آتی سهام:

زمانی که دارایی پایه‌ای در بورس زیربنای قراردادهای آتی سهام باشد، آن را قرارداد آتی سهام می‌نامند. در این قرارداد قیمت، زمان سررسید و مقدار سهام از پیش تعیین شده است. این قرارداد به محافظت و مدیریت ریسک پرتفوی افراد در برابر افزایش یا کاهش قیمت سهام کمک می‌کند.

مزایای بازار آتی

اهرم:

اهرم یک ابزار در بازارهای مالی برای افزایش بازده بالقوه یک سرمایه‌گذاری است. معاملات آتی با اهرم معامله می‌شود که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا موقعیت‌های بزرگتر را با هزینه اولیه کمتر باز کنند. با این حال، اگر قیمت دارایی در جهت ناخواسته حرکت کند، زیان را افزایش می‌دهد.

تنوع بخشی:

معاملات آتی را در سایر کشورها می‌توان در بازارهای مختلفی همچون سهام، بازار ارزهای مختلف، ارزهای دیجیتال و… انجام داد. در ایران معاملات در بازار آتی عمدتا با آتی کالایی‌ها و سهام شناخته می‌شود.

پوشش ریسک:

سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از معاملات آتی برای محافظت از سودهای تحقق نیافته یا به حداقل رساندن زیان احتمالی استفاده کنند.عملا در این معاملات می‌توان در جهت‌های مختلف موقعیت گرفت و از رشد و ریزش بازار سود برد به نحوی که موقعیت محافظت شده باشد.

سایر مزایا:

تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس

نقدشوندگی بالای معاملات

هزینه‌های جانبی اندک معاملات

معایب بازار آتی

پیچیدگی:

در حالی که هر کسی می‌تواند معاملات بازار آتی را انجام دهد، اما قراردادهای آتی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. موفقیت در بازار آتی زمان و تلاش زیادی نیاز دارد که این به معنای نظارت بر بازار و پیگیری رویدادهای جاری است.

اهرم بیش از حد:

اهرم یک شمشیر دو لبه است. از یک طرف، تقویت بازده با هزینه نقدی کمتر می‌تواند سودمند باشد. از طرفی اگر قیمت‌ها برخلاف پیش‌بینی افراد تغییر کند، متحمل زیان بیشتری می‌شوند. به عبارت دیگر، اهرم ضرر را نیز تقویت خواهد کرد.

مدیریت سررسید قرارداد آتی:

اکثر قراردادهای آتی دارای تاریخ سررسید هستند که معامله‌گران باید آن را در نظر بگیرند. با نزدیک شدن به سررسید قرارداد، قیمت آن ممکن است به سرعت ارزش خود را از دست بدهد. برای مبارزه با این موضوع، سرمایه‌گذاران اغلب با نزدیک شدن به تاریخ سررسید، قراردادهای آتی خود را به یک قرارداد طولانی‌تر منتقل می‌کنند.

تحویل فیزیکی:

اگر افراد نتوانند اصطلاحا موقعیت‌های خود را ببندند یا آن‌ها را با قراردادهای جبرانی مبادله کنند، در معرض خطر تحویل فیزیکی دارایی اصلی قرار خواهند گرفت. در این زمان، افراد باید قیمت توافق شده را بپردازند.

آیا برای معامله کردن در بازار آتی کالا به کد معاملاتی خاصی نیاز است؟

برای فعالیت در بازار آتی باید حتما کد بورسی داشته باشید. علاوه بر این برای این که بتوانید قراردادهای آتی کالا را معامله کنید باید از کارگزاری خود، کد معاملاتی آتی کالا بگیرید.

سازوکار قرارداد آتی در ایران

از زمان شروع معاملات تا زمان سررسید قرارداد آتی، به عنوان روزهای معاملاتی در نظر گرفته می‌شوند و شما به عنوان یک سرمایه گذار می‌توانید در این فاصله به دفعات، قرارداد آتی را خرید و فروش کنید. برای مثال فرض کنید شما در یک قرارداد زعفران موقعیت فروش باز کرده‌اید، چنانچه قیمت قرارداد کاهش پیدا کند شما با بستن موقعیت خود به سود می‌رسید.

این قرارداد یک قرارداد دو طرفه است، به این معنی که معامله‌گران آن هم از رشد قیمت‌ها و هم از افت قیمت‌ها می‌توانند سود کسب کنند و لازمه آن برآورد درست بازار است. معاملات آتی در ایران از طریق بورس کالای ایران انجام می‌شود. برای آنکه طرفین قرارداد به تعهدات خود پایبند باشند، موظف‌اند تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین در اتاق پایاپای بورس کالا قرار دهند. در ایران اولین معاملات آتی در سال 1387 با معامله شمش طلای یک اونسی آغاز شد. بعدها قراردادهای آتی سکه امامی رواج پیدا کرد. طی سال‌های اخیر قراردادهای آتی کالاهایی همچون مفتول مس، شمش طلا، زیره سبز، کنجاله سویا و… به بورس کالا افزوده شده است.

یکی از کاربردهای بازار آتی، کسب سود از نوسانات قیمت برای سرمایه گذاران است. در واقع شما می‌توانید بدون این که قصد خرید و فروش فیزیکی کالایی را داشته باشید، با پیشبینی صحیح قیمت از نوسانات آن سود بگیرید. پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر کاری، تحلیل تکنیکال و بنیادی را یاد بگیرید تا بتوانید از این بازار سود بگیرید.

کاربرد بازار آتی چیست؟

۱- بازار آتی و پوشش ریسک برای تولید کنندگان یا فروشندگان

معاملات آتی برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مناسب است مثل کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی. کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد. به عنوان تولیدکننده یا فروشنده کالا، یک کشاورز زعفران را در نظر بگیرید. فرض کنید او ۶ ماه دیگر محصول خود را برداشت خواهد کرد و همین الان نگران این است که در شش ماه آینده قیمت زعفران کمتر شود. بنابراین او یک قرارداد آتی با قیمت کنونی زعفران می‌بندد تا از کاهش قیمت‌ها در آینده در امان باشد. او با این کار، زعفران خود را پیش فروش می‌کند.

۲- بازار آتی و پوشش ریسک برای خریداران

تاجران و خریداران کالا هم می‌توانند برای پوشش ریسک خرید کالا در آینده، از قراردادهای آتی استفاده کنند. یک کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را از قبل مشخص کند. فرض کنید یک شرکت، ۶ ماه دیگر به زعفران نیاز خواهد داشت اما صاحبان شرکت فکر می‌کنند که ۶ ماه دیگر قیمت زعفران گران‌تر می‌شود پس در این حالت، آن‌ها سعی می‌کنند با قیمت کنونی زعفران یک قرارداد آتی برای شش ماه آینده ببندند.

۳- بازار آتی و کسب سود از نوسانات قیمت برای معامله‌گران

نوسان گیران نیز می‌توانند از بازار آتی سود کنند مثلا شما اگر پیشبینی می‌کنید قیمت چیزی قرار است در آینده کاهش پیدا کند، می‌توانید آن را اکنون به قیمت روز که بالاتر است بفروشید و در آینده وقتی قیمت کاهش یافت، با قیمت ارزان تری آن را تهیه کنید و تحویل دهید و اینطوری عملا شما یک چیز را ارزان خریدید و گران تر فروختید و از این اختلاف قیمت سود کرده اید.

چه محصولاتی در بازار آتی کالا قابل خرید و فروش هستند؟

در حال حاضر قرارداد آتی در کالاهای زیر انجام می‌شود:

سکه طلا با نماد GC

صندوق طلا با نماد ETC

نقره با نماد SIL

زیره سبز با نماد CS

پسته با نماد PS

زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) با نماد SAF

زعفران رشته ای درجه یک (پوشال معمولی) با نماد OSF

مس با نماد COP

از میان این قراردادها، قرارداد آتی سکه طلا یکی از انواع قراردادهای آتی هست که به شدت در بورس ایران پرطرفدار است.

هر قرارداد آتی کالا مشخصات خاص خود را دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

نوع دارایی پایه: برای مثال زعفران، سکه طلا.

اندازه قرارداد: برای مثال ۱۰۰ گرم در زعفران، ۱۰۰ کیلوگرم در زیره سبز.

ساعت معامله: در حال حاضر قراردادهای آتی در روزهای کاری هفته از ساعت ۱۰ تا ۱۶ و در روز پنج شنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۵ انجام می‌شوند.

حد نوسان روزانه قیمت: در حال حاضر حد نوسان در قراردادهای آتی مثبت منفی پنج درصد است.

استاندارد تحویل: خصوصیات کیفی مربوط به کالاها.

کارمزد معاملات

تاریخ سررسید

میزان وجه تضمین اولیه

جریمه

آیا می‌توان در بازار آتی کالا بدون خرید یا فروش کالا، سرمایه گذاری کرد؟

بله. همان طور که در قسمت قبلی گفتیم یکی از کاربردهای بازار آتی، کسب سود از نوسانات قیمت برای سرمایه گذاران است. در واقع شما می‌توانید بدون این که قصد خرید و فروش فیزیکی کالایی را داشته باشید، با پیشبینی صحیح قیمت از نوسانات آن سود بگیرید. پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر کاری، تحلیل تکنیکال و بنیادی را یاد بگیرید تا بتوانید از این بازار سود بگیرید.

تفاوت قرارداد آتی و اختیار معامله

اختیار معامله یا آپشن و قراردادهای آتی انواع متمایز قراردادهای مشتقه با میزان ریسک، نوع استراتژی‌ها و مقررات متفاوت هستند. درک تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها برای ارزیابی صحیح اینکه کدام ابزار برای سرمایه‌گذاری افراد مناسب‌تر است، مهم است. در قرارداد آتی میزان سود و زیان آن با اهرم است، درحالی که در اختیار معامله سود و زیان ممکن است بی‌نهایت باشد. از جهت میزان ریسک، قرارداد آتی ریسک بیشتری نسبت به قرارداد اختیار معامله دارد. در قرارداد اختیار معامله میزان ریسک بسته به نوع استراتژی محدودتر است. از جهت میزان تعهد، در قرارداد آتی دو طرف معامله موظف به ایفای تعهدات خود هستند اما در اختیار معامله فردی که اختیار خرید یا فروش دارد، مختار است و تعهدی ندارد.

از طرفی تفاوت قرارداد آتی و سلف نیز این است که قرارداد سلف عمدتا برای تامین مالی منعقد می‌شود، اما قرارداد آتی یک نوع روش معاملاتی با استفاده از اهرم و برای کسب بازدهی بیشتر است.

بازار آتی محلی است که در آن قراردادهای آتی انجام می‌شوند. بازار آتی یکی از بخشهای بازار مشتقه بورس کالا در ایران است و قرارداد آتی معامله ای است که در طی آن خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند در زمان مشخصی در آینده، مقدار مشخصی از یک کالا (یا سایر دارایی های پایه) را با مبلغ از قبل توافق شده، بخرند یا بفروشند.

آیا امکان عدم تحویل فیزیکی کالا در قرارداد آتی وجود دارد؟

بله. سرمایه گذارانی که می‌توانند به درستی قیمت کالاها را پیشبینی کنند، با باز کردن موقعیت خرید یا فروش در قرارداد آتی، از نوسانات قیمت سود خواهند کرد. آنها نه کالایی را به صورت فیزیکی می خرند و نه کالایی را عرضه می‌کنند. در واقع امکان انجام معاملات روزانه تا پیش از تاریخ سررسید قرارداد آتی وجود دارد و سرمایه گذاران می‌توانند به دفعات یک کالا را خرید و فروش کنند و با توجه به نوسانات قیمت، سود کنند.

انتهای پیام/