نمایی از کو‌چه و گنبد امامزاده صالح تجریش در دوره قاجار

نمایی از کو‌چه و گنبد امامزاده صالح تجریش در دوره قاجار

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا (گلدنیوز)؛بنای امامزاده از سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته و به شماره ۹۰۹ ثبت گردیده‌است. تعداد زائران این امامزاده در حدود ۳۰ هزار تن در روز برآورد شده‌است.

امامزاده صالح تجریش

بنای بقعه اصلی شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور است و فضای درونی آن تقریباً ۵٫۶ متر مربع مساحت دارد. وضع طاق‌نماها و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای سدهٔ هفتم و هشتم است. بنا به شواهد در امامزاده صالح کتیبه‌ای به سال ۷۰۰ ق وجود داشته که ظاهراً در تعمیرات و تغییر مدخل بنا از میان رفته‌است که بنا بر آن هم‌زمان با پادشاهی غازان خان بوده‌است.

در داخل حریم وسیع امامزاده صالح، صندوقی چوبین وجود دارد که احتمالاً به دوران اواخر صفوی یا افشار تعلق دارد و ضریح ممتاز نقره‌ای آن که اضلاع شرقی و شمال شرقی و غربی آن دارای محفظه مشبک مزین به نقره و ضلع جنوبی آن مشبک چوبی است از وقفیات میرزا سعیدخان، وزیر امور خارجه اواخر قاجار است. در توسعه اول در حدود ۱۲۰۰ ق مسجد، حسینیه و حمام در صحن شمالی و در زمین‌هایی که توسط شجاع السلطنه، پسر ششم فتح‌علی‌شاه وقف امامزاده شد ساخته شده‌است.

 ایوان ورودی و رواق

ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشی‌کاری شده‌است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری را بر خود دارد و نام فتح‌علی‌شاه بر آن حک شده‌است. هلاکو میرزا فرزند فتح‌علی‌شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ ق، بانی بازسازی و آذین‌کاری آن بوده‌است. وی گنبد را با کاشی پوشاند و در ورودی را از غرب به شمال که حیاط موقوفه پدرش بود بازگرداند.

معیر الممالک ساعتی را وقف حرم کرد که بر روی برجی نصب شده بود و توسط حسین‌قلی‌خان قاجار، برادر فتح‌علی‌شاه قالی به اندازه صحن تهیه و وقف گردید.

گنبد کاشی‌کاری‌شده بقعه در سال ۱۳۳۸ در آخرین سال عمر حسن فداکار با هزینه شخصی تعمیر و کاشی‌کاری مجدد شد. محوطه امامزاده صالح پیش از تغییر فضای خیابانی تجریش، محوطه‌ای کاملاً محصورشده همچون دیگر زیارتگاه‌های ایران بوده‌است؛ ولی امروزه از حصار دیوارها خارج شده‌است.

 از سال ۱۳۵۴ تاکنون توسعه مرمت بنا در مراحل مختلفی توسط خیرین از جمله نقی فکری و اداره اوقاف انجام گرفته‌است.

چنار کهن‌سال امامزاده

یکی از معروف‌ترین چنارهای کهن‌سال ایران که قدمت دست‌کم هشتصدساله داشته‌است در محوطه این امامزاده واقع شده بود که در آثار جهان‌گردان خارجی نیز بدان اشاره شده‌است. ژان دیولافوا دربارهٔ آن می‌نویسد:

محیط آن تقریبآ به ۱۵ متر می‌رسد، هریک از شاخه‌های آن مانند تنه درخت کهن‌سالی بر فراز بنای مسجد و اطراف آن سر به آسمان کشیده‌است. این درخت عده کثیری را در سایه خود پناه می‌دهد. مؤمنین در زیر آن نماز می‌خوانند. مکتب‌دار کودکان را در آنجا جمع کرده و درس می‌دهد. قهوه‌چی سماور و استکان و لوازم خود را درون حفره پایه درخت جای داده‌است.

سر هنری رالینسون نیز نوشته‌است در تجریش چنار بزرگی را اندازه گرفته که در ارتفاع پنج‌پایی، محیطش ۱۰۸ پا بوده‌است. این چنار در سال ۱۳۷۹ بریده شد. یاکوب ادوارد پولاک نیز در نوشته‌های خود بدین درخت اشاره کرده‌است.

در مجله American Breeders Magazine شماره ۶ چاپ ۱۹۱۵ نیز بدین چنار و امامزاده صالح اشاره شده‌است.

در سال ۱۳۶۳ ش بر اثر نشست و ریزش مجرای قنات یادشده برپایی درخت چنار به مخاطره افتاد

تنه این درخت به میزانی بوده‌است که پاره دوزی در آن دکه داشته، اما با وجود تلاش‌های صورت گرفته خشک شده و بقایای آن در سال‌های دهه هفتاد با مجوز میراث فرهنگی قطع شد.

(از عکس‌های آلبومخانه کاخ گلستان)

هفت صبح و دانشنامه ویکی پدیا