چه کسی بر سر ذخایر لیتیوم و طلا همدان سایه افکنده است؟

به گزارش سایت اخبار طلا و جواهر گلدنیوز؛ کشف ذخایر عظیم لیتیوم در سال ۱۴۰۱ و شایعات امیدوارکننده از وجود طلا در دشت‌های همدان، این استان را در آستانه یک تحول اقتصادی قرار داد. اما اکنون، در سایه فقدان شفافیت و تأخیر مقامات در ارائه نتایج اکتشافات، شور اولیه جای خود را به دغدغه‌ای جدی داده است: مردم همدان دیگر تنها به دنبال «ثروت زیر خاک» نیستند؛ مطالبه اصلی‌شان تبدیل این پتانسیل به «توسعه پایدار و اشتغال شفاف» است. آیا معادن همدان سرنوشتی چون دیگر گنجینه‌های خام‌فروشی خواهند داشت یا این بار، توسعه زنجیره ارزش در اولویت قرار می‌گیرد؟

تاریخ اقتصادی همدان در سال‌های اخیر با زمزمه‌های امیدبخشی از کشف منابع معدنی مهم، به‌ویژه لیتیوم و طلا، دچار تحولات اساسی شده است. این کشف‌ها پتانسیلی بزرگ برای خروج استان از وابستگی به کشاورزی و ارتقاء جایگاه صنعتی آن در سطح ملی فراهم آورده است.

لیتیوم، که به دلیل نقش حیاتی‌اش در ساخت باتری‌های قابل شارژ، خودروهای الکتریکی، و سیستم‌های ذخیره انرژی، «طلای سفید» قرن بیست و یکم نامیده می‌شود، اکتشاف آن در اسفندماه ۱۴۰۱ در منطقه قهاوند همدان، توجهات ملی و بین‌المللی را به این استان جلب کرد.

اهمیت استراتژیک لیتیوم:

لیتیوم عنصری کلیدی در گذار جهانی به انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. از منظر ژئوپلیتیک منابع، دسترسی به این فلز استراتژیک، امنیت انرژی و صنعتی کشور را تضمین می‌کند. معادن لیتیوم می‌توانند همدان را به یکی از قطب‌های تولید انرژی‌های نوین تبدیل کنند. فرمول شیمیایی کانی‌های لیتیوم معمولاً شامل سیلیکات‌ها یا کربنات‌ها است، اما در حالت استخراجی، تمرکز بر کربنات لیتیوم (Li₂CO₃) است که ماده اولیه باتری‌هاست.

همزمان با اخبار لیتیوم، گزارش‌هایی از وجود نشانه‌هایی از طلا در نواحی دیگری از استان، به‌ویژه در شهرستان‌های اسدآباد و کبودراهنگ، مطرح شد. طلا، فارغ از ارزش ذاتی‌اش به عنوان یک فلز گران‌بها، همواره نمادی از ثروت و ثبات اقتصادی بوده است. اگرچه میزان و عیار این ذخایر هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده، اما این شایعات، انتظارات اقتصادی را مضاعف ساختند.

در اوج این انتظارات، مدیرکل وقت سازمان صنعت، معدن و تجارت (صمت) همدان، وعده داد که نتایج قطعی اکتشافات و مطالعات زمین‌شناسی ظرف چند ماه آینده اعلام خواهد شد. این اعلامیه باید شفافیت لازم را در مورد میزان ذخایر، روش‌های استخراج، و برنامه توسعه فراهم می‌آورد.

اما، با گذشت ماه‌ها از آن وعده، سکوت سنگینی بر این پرونده حکم‌فرما شده است. تأخیر در اعلام نتایج، تردیدهایی جدی را در مورد سرنوشت این منابع خدادادی ایجاد کرده و نگرانی‌های عمومی را دامن زده است. عدم اطلاع‌رسانی به موقع، شکاف اعتماد میان مردم و مسئولین را عمیق‌تر ساخته است.

شور اولیه ناشی از کشف منابع معدنی، به‌تدریج با مشاهده روند کند اطلاع‌رسانی و عدم برنامه‌ریزی مدون، جای خود را به مطالبه‌گری جدی داده است. دغدغه اصلی مردم همدان دیگر صرفاً دسترسی به این ثروت نیست؛ بلکه نحوه بهره‌برداری از آن است.

در افکار عمومی استان، بزرگترین ترس، تکرار سناریوهای گذشته است؛ یعنی خام‌فروشی مواد معدنی با قیمت ناچیز و خروج ارز از استان، بدون آنکه سهم قابل توجهی از ارزش افزوده آن در ساختار اقتصادی همدان باقی بماند. شفافیت در سه حوزه کلیدی مطالبه می‌شود:

1. میزان دقیق ذخایر: آمار رسمی و قابل استناد از حجم ذخایر لیتیوم و طلا.

2. برنامه‌های توسعه: اعلام طرح‌های مشخص برای ایجاد صنایع پایین‌دستی در استان (مانند کارخانجات باتری‌سازی یا پالایش طلا).

3. سهم استان در درآمدها: چگونگی سرمایه‌گذاری درآمد حاصل از این معادن در زیرساخت‌ها و اشتغال‌زایی بومی.

کشف منابع عظیم لیتیوم و طلا در همدان، نویدبخش تحولی اقتصادی بود؛ اما اکنون این امید به زمزمه‌ای از نگرانی تبدیل شده است. این دغدغه تنها متوجه قیمت مواد معدنی نیست؛ بلکه یک مطالبه چندوجهی از سوی شهروندان استان است:

• مهندسان از نبود برنامه عملیاتی و مستند برای ارزش افزوده صنعتی گله‌مندند و تأکید دارند که اعتماد عمومی با شفافیت جلب می‌شود؛ در غیر این صورت، سود کوتاه‌مدت خام‌فروشی هیچ سودی برای استان نخواهد داشت و درآمد معادن باید به طور هدفمند در خود استان هزینه شود تا زیرساخت‌ها متحول گردد.

• علاقه‌مندان به صنعت، پتانسیل استراتژیک لیتیوم برای باتری‌سازی و ایجاد اشتغال عظیم را برجسته می‌کنند و از عدم اطلاع‌رسانی و نبود طرحی برای جذب سرمایه‌گذار گلایه دارند؛ آن‌ها امیدوارند جوانان استان به‌جای مهاجرت، مشغول به کار در این صنایع نوین شوند.

• دانشجویان شیمی، این کشفیات را فرصتی فناورانه برای خودکفایی در تولید باتری و کاهش واردات می‌دانند و معتقدند فرآیندهای پیچیده شیمیایی در داخل استان، هویت صنعتی همدان را حیاتی می‌کند؛ سکوت فعلی، این فرصت را در معرض خطر قرار می‌دهد.

• شهروندان نگران اشتغال، دغدغه اصلی خود را بیکاری جوانان تحصیل‌کرده عنوان کرده و با اشاره به ظرفیت نیروی انسانی و موقعیت جغرافیایی استان، خواستار شفافیت در مورد معادن به عنوان اولین گام برای اثبات تعهد مسئولان به حل بحران بیکاری هستند.

در واکنش به این مطالبات عمومی و در راستای سیاست‌های کلان اقتصادی کشور، مقامات ارشد استان بر لزوم بهره‌برداری متفاوت و استراتژیک از منابع معدنی تأکید کرده‌اند. این مقامات بر اهمیت توسعه زنجیره ارزش، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، و ایجاد اشتغال پایدار در استان، فراتر از خام‌فروشی صرف، صحه گذاشته‌اند

استاندار همدان با استناد به تأکیدات رهبر معظم انقلاب بر لزوم ایجاد ارزش افزوده حداکثری از منابع ملی، بر ضرورت بهره‌برداری منطقی، علمی و فنی از این ذخایر تأکید کرده است. این رویکرد نشان می‌دهد که نگاه صرفاً استخراجی دیگر پاسخگوی نیازهای توسعه‌ای استان نخواهد بود.

اگر فرض کنیم ذخایر استخراج شده لیتیوم پس از فرآوری در استان به کربنات لیتیوم با درجه خلوص بالا (۹۹٪) تبدیل شوند، ارزش اقتصادی آن به مراتب فراتر از فروش سنگ معدنی خواهد بود. اگر این ماده وارد فاز تولید باتری شود، ارزش افزوده آن در مقایسه با ماده اولیه می‌تواند تا چند صد برابر افزایش یابد.

پرونده معادن لیتیوم و طلا در همدان، بیش از آنکه یک پرونده اقتصادی ساده باشد، به آزمونی برای سنجش تعهد مسئولین به اصل شفافیت و توسعه پایدار تبدیل شده است. سکوت ادامه‌دار مقامات در ارائه گزارش‌های دقیق، این ترس را تقویت می‌کند که منابع استراتژیک استان قربانی کوتاه‌مدت‌بینی و خام‌فروشی شوند.

نگاه‌ها اکنون به تصمیم نهایی مقامات دوخته شده است؛ تصمیمی که باید میان خام‌فروشی کوتاه‌مدت و مسیر توسعه پایدار و شفافیت بلندمدت یکی را انتخاب کند. موفقیت همدان در این مقطع، نه در میزان لیتیومی است که از خاک خارج می‌شود، بلکه در این است که چقدر از فرآوری، دانش فنی، و اشتغال ناشی از این فلزات گران‌بها، در خود استان باقی بماند. ثروت‌های طبیعی همدان باید زیربنای آبادانی واقعی شوند، نه تنها منبعی برای نقدینگی زودگذر. شفافیت، شرط اول این آبادانی است.